New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne bağlı bir enstitü tarafından yönetilen “Litigation Tracker” (Dava Takibi) adlı internet sitesi, ABD Başkanı Donald Trump’a karşı açılan yüze yakın dava tespit etti. Trump’ın göreve geldiğinden bu yana aldığı kararlar nedeniyle açılan bu davalar, özellikle çeşitli kararname ve düzenlemeleri hedef alıyor. Bunlar arasında USAID (ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı) gibi kurumların lağvedilmesi, çalışanların işten çıkarılması ve ödemelerin durdurulması gibi konular bulunuyor.
Ancak sitede uluslararası kamuoyunun gündemindeki ek gümrük vergileriyle ilgili bir dava kaydı bulunmuyor. Bunun nedeni, gümrük vergilerinin uluslararası ticaret hukukunu ilgilendirmesi ve bu tür davalara bakmakla yükümlü merciinin Cenevre merkezli Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) olması.
“Trump uluslararası ticaret hukukunu ihlal ediyor”
Almanya’nın Köln kentindeki Alman Ekonomi Enstitüsü’nde uluslararası ekonomik politika bölümünü yöneten Jürgen Matthes, Trump tarafından uygulamaya konulan gümrük tarifelerinin mevcut ticaret hukukuna aykırı olduğunu söylüyor.
Matthes, “Trump, yürürlükteki uluslararası ticaret hukukunu ihlal ediyor. Çin, AB ve diğer ülkelere yönelik aldığı tüm önlemler, uluslararası ticaret kurallarına aykırı. Ancak bu durum onu pek ilgilendirmiyor gibi görünüyor” diyor.
ABD Başkanı Donald Trump Fotoğraf: Al Drago/ abaca/picture alliance
Mağdur ülkeler, DTÖ’ye şikâyette bulunma hakkına sahip. Nitekim Trump’ın yüzde 10’luk ek gümrük vergileri nedeniyle Çin, hemen DTÖ’ye başvurdu.
Dünya Ticaret Örgütü de sorunun bir parçası
Ancak DTÖ’ye yapılan şikâyet başvuruları sonuçsuz kalabiliyor. Matthes’e göre, DTÖ muhtemelen Trump’ın gümrük vergilerini yasa dışı ilan edecek. Fakat ABD bu karara itiraz edebilir.
Sorun tam da burada aslında: DTÖ’nün temyiz makamı, ABD’nin yeni yargıç atamalarını engellemesi nedeniyle yıllardır karar alamıyor. Trump’ın halefi ve selefi Joe Biden da bu durumu değiştirmedi.
Matthes, “Bu nedenle ABD aleyhine bağlayıcı bir karar çıkmayacak. Çıksa bile Trump liderliğindeki ABD, bu kararı uygulamayacaktır” öngörüsünde bulunuyor.
Dünya Ticaret Örgütü’nün İsviçre’nin Cenevre kentindeki merkezi Fotoğraf: Xu Jinquan/Photoshot/picture-alliance
DTÖ’ye üye 162 ülke için bu durum son derece rahatsız edici. Zira bu ülkeler, uluslararası ticarette en azından belli başlı kuralların uygulanacağını düşünerek bu organizasyona katılmıştı.
Serbest Ticaret Anlaşması da ihlal ediliyor
Trump’ın gümrük vergileri sadece DTÖ kurallarını değil, aynı zamanda ABD, Kanada ve Meksika arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması’nı (USMCA) da ihlal ediyor. Bu anlaşma, Trump’ın ilk başkanlık döneminde ABD Kongresi tarafından onaylanmıştı.
Georgetown Üniversitesi’nde ticaret hukuku uzmanı Prof. Kathleen Clausse, konuyla ilgili şu tespiti yapıyor:
“Herkes bir serbest ticaret anlaşmasının taraflarına gümrük vergisi uygulanamayacağını bilir. Aynı şekilde DTÖ üyelerine de bu tür tarifeler uygulanamaz. Ancak bazen bir bahane bulunabilir.”
Trump, bu hukuki açığı kullanarak gümrük vergilerini meşrulaştırmayı başardı. 1977 yılında yürürlüğe giren Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’na (IEEPA) göre Başkan, ulusal acil durum ilan ettiği takdirde mevcut ticaret anlaşmalarını devre dışı bırakabiliyor.
Trump, göreve geldikten sonra bu yetkiyi kullanarak Meksika’ya gümrük vergileri getirme gerekçesi olarak “göçmen krizini”, Kanada’ya yönelik vergiler içinse “fentanil ve diğer uyuşturucuların kaçakçılığını” gösterdi.
Ticaret savaşı kapıda
Trump’ın gümrük vergilerini bir pazarlık unsuru olarak gördüğünü belirten Claussen, bu stratejiyi mobil operatörlerin “arkadaş ve aile” tarifelerine benzetiyor:
“Özel avantajlar sunuluyor ama sürekli olarak bu gruba dahil olduğunuzu kanıtlamanız gerekiyor. Bugün anlaşma yapılsa bile yarın her şey değişebiliyor.”
Kanada ve Meksika, bu dalgalı politikanın örneklerini daha önce de yaşadı. Önce Şubat ayında ek gümrük tarifeleri getirildi, sonra 30 günlük erteleme ilan edildi. Ancak kısa süre sonra çelik ve alüminyum için yeni tarifeler açıklandı ve Mart ayında daha önce ertelenen cezai vergilerin yürürlüğe gireceği duyuruldu.
Dünya Ticaret Örgütü’nün İsviçre’nin Cenevre kentindeki merkezi Fotoğraf: Xu Jinquan/Photoshot/picture-alliance
Avrupa ülkeleri, özellikle de Almanya, Trump’ın kendi otomobilleri ve diğer ürünlerine yönelik ek vergiler getirmesi durumunda ne gibi önlemler alabileceklerini tartışıyor. Avrupa Komisyonu, bu tür gümrük vergilerine karşı misilleme yapacağını açıklasa da ayrıntı vermedi.
Matthes, tarafların bir anlaşma sağlamasını umduğunu, aksi takdirde bir ticaret savaşının kaçınılmaz olacağını belirtiyor:
“Ticaret savaşı herkes için zararlı. Ancak biz de her şeye boyun eğmek zorunda değiliz.”
DW Türkçe’ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?
Kaynak: DW
Bir yanıt bırakın