Türkiye’de 2 Nisan 2025 ülke genelinde yapılan tüketim boykotuyla tarihe geçti. CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı ve İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasının ardından yapılan protestolar dün de üniversitelilerin başlattığı, CHP’nin de destek verdiği boykotla devam etti.
Boykota katılım konusunda medya ve sosyal medyada farklı yorumlar yapıldı. İktidara yakın medya kanalları görece kalabalık olan market ve meydanlarda boykota katılım olmadığına dönük haberler yaparken, Bakanların alışveriş görüntüleri boykot yoksa neden ‘esnafa destek var’ sorusunu gündeme getirdi. Sosyal medyada ve bağımsız ya da muhalif yayın kuruluşlarında ise boş AVM’ler, kafeler, restoranlar ve kepenk indiren dükkanlar haberleştirildi.
İnsan yoğunluğu azaldı
DW Türkçe olarak boykotun kapsamını ve etkilerini gözlemlemek için Şişli, Taksim ve Kasımpaşa’daydık.
16 milyonluk şehirde turist yoğunluğu da dikkate alındığında boykotun etkilerini bir bakışta görmek oldukça zor. Ancak gece gündüz kalabalık olan bu şehirde insan yoğunluğunun azaldığı net bir şekilde görülüyordu.
Mecidiyeköy’den Şişli’ye ana caddelerde dükkanların açık olduğunu ve ara sokaklara göre kalabalığın daha fazla olduğunu gördük. Buna rağmen hem ana caddelerde hem de sokaklarda elinde alışveriş yaptığına dair herhangi bir poşet ya da çanta olanların sayısı yok denecek kadar azdı. Gençlerden çok orta ve orta yaş üstünün caddelerde olması dikkat çekiciydi. Hatta marketlerde pastane ve simitçilerde elli yaş üzeri nüfus öne çıkıyordu. Kadınların daha çok tercih ettiği sağlık ve bakım ürünlerinin satıldığı mağazalar neredeyse boştu. Boş olmayan dükkan ve işletmelerdeki insan sayısı ise bir elin parmaklarını geçmiyordu.
Şişli’de esnaf: Sabahtan beri iş olmadı
Şişli’de bir esnaf DW Türkçe’ye sabahtan beri hiç iş olmadığını anlattı. “Bugün hiç müşteri yok. Normalde olurdu. Maçka Parkı’nda da polis var. Herhalde eylem olacak.”
Esnaftan dinlediklerimizin ardından Maçka Parkına giriyoruz. Piknik için gelen kalabalık bir öğrenci grubu bizi karşılıyor. İstanbul kıştan kalma bir günü yaşasa da termosları ve evden getirdikleri yiyeceklerle masalarını hazırlıyorlar. Biraz aşağıda ise gerçekten polis araçları var. Polisler de bekliyor. Belli ki eylem ihtimaline karşı önlem alınmış. Binlerce üniversite öğrencisi 25 Mart’ta bu parkta buluşmuş ve sonrasında kayyum atanan Şişli Belediyesi’ne yürümüştü.
Şişli’den Taksim’e, oradan da Kasımpaşa’ya geçerken sokaktaki polis sayısı da hiç azalmadı. Polis İstanbul sokaklarında mesaisine devam ediyordu. Yol boyunca kepenk indiren dükkanlar da dikkat çekiyordu.
Nişantaşı’nda bazı mekanlarda alışıldık kalabalık görüntülere rastlanmadı. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
Boykota ilişkin dikkat çeken bir diğer nokta da esnaf lokantaları ve görece alt ve orta sınıfa hitap eden dükkanlar iki üç müşteriyle yetinirken ya da tamamen boşken üst gelir grubuna hitap eden kafelere boykot neredeyse hiç uğramamıştı. Nişantaşı’nda üst gelir grubuna hitap eden markaların mağazalarının bulunduğu City’s AVM de çoğu turist olsa da her zamanki kalabalıklığındaydı. En kalabalık alanlar ise hiç istisnasız parklardı. Üniversite öğrencilerinin boykotunda öne çıkan Espresslab’ler ancak iki masayı doldurabilmişken AKP’li eski İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın ailesine ait olan Saray Muhallebicisi Nişantaşı’nın en kalabalık mekanıydı.
Taksici: Etkisi hissediliyor
DW Türkçe’ye konuşan bir taksici, işlerin azaladığını vurgulayarak bayram tatiline de dikkat çekti. Bayramın son günü salı günüydü. Ancak 2, 3 ve 4 Nisan’da kamu çalışanları idari izinli sayılıyor, yani az sayıda memur mesai yapıyor. Bu hafta ilk ve orta öğretim için ara tatile denk gelirken özel sektör dün iş başı yaptı.
Taksici, “Dün (salı günü) zaten iş bayağı düşüktü işin aslı. Bayramın son günü normal. Ama bugün de o oranda hala düşük. Piyasada bir durgunluk var boykota dair. Etkisi hissediliyor illa ki” dedi.
Taksim’de boykot nedeniyle boş olan bir restoran.Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
Taksim Meydanı ve İstiklal Caddesi de normal yoğunluğunun altında bir gün yaşıyordu. İstiklal Caddesi’nde turistlerin sayısı semt sakinlerinin sayısını geçiyordu. Mağazalarda, kafe ve restoranlarda da çoğu turist olan müşterilerin sayısındaki azalma da belirgin bir şekilde görünüyordu.
Derbiye rağmen işletmeler boş kaldı
Dün Fenerbahçe-Galatasaray derbisi olduğu için Nevizade ve alkollü içecek satan mekanların neredeyse tamamı açıktı. Ancak maça rağmen çok az sayıda masayı doldurabilmişlerdi. Masalar işletme sahipleri ve çalışanlara kalmıştı.
Neredeys boş olan Asmalımescit’te bir bar sahibi, DW Türkçe’ye, zaten uzun zamandır müşterilerinin az olduğunu, Galatasaray maçı nedeniyle Nevizade’de daha çok müşteri olabileceğini söylüyor.
Nevizade’de boykot çağrısına karşın müşteri yoğunluğu vardı. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
Esnafa boykotu doğru bulmadığını belirten aynı bar sahibi, “Ben zaten iktidarı sevmiyorum, hiç sevmiyorum. Ne adaletini seviyorum ne sosyal haklarını seviyorum. Bana bir yararı var mı? Yok. Dış borcunu kapatmak için bana vergi getiriyor. Şimdi biz de ayrım yapmış olduk. O zaman bizim Tayyip’ten ne farkımız oldu? Yani sen ben değil biz olmamız gerekiyor” dedi.
Esnafın sözleri üzerine rotamızı Galatasaraylıların maç öncesi eğlenmeye gittiği yer olarak bilinen Nevizade’ye çevirdik. Ancak maçın başlamasına yaklaşık bir saat kala bile sadece iki üç masanın dolu olduğunu gördük. Maç günleri girilmeyen sokaklar sakinliğe bürünmüştü. Galatasaray taraftarları her zamankinin aksine buradaki mekanları doldurmamıştı.
Kasımpaşa’da alışveriş yapanlar fazla
Kasımpaşa’da da durum uğradığımız diğer semtlerden çok farklı değildi. Normal bir güne göre caddelerdeki kalabalık daha azdı. Ancak burada diğer semtlerden farklı olarak insanların alışveriş yaptığı dikkat çekiyordu. Kafe ve restoranlardaki müşteri sayısı diğer semtlerle benzerlik gösterirken marketlerde alışveriş yapan ya da elinde alışveriş poşetiyle sokakta olan semt sakinleri azımsanamayacak düzeydeydi.
Kasımpaşa’daki bazı işletmeler kapalıyken bazılarında ise az sayıda müşterinin bulunduğu görüldü. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
Akşam iş çıkış saatinden sonra ise sokaklar iyice boşaldı. Şişli caddelerindeki restoran ve kafeler tamamen boş kaldı. Saat 20.00 sıralarında çoğu esnaf lokantasının tezgahlarındaki yemekler duruyordu. Aynı saatlerde konuştuğumuz bir zincir market çalışanı, bayramda müşteri sayısının genel düşük olduğunu, ancak bu sayının boykotun etkisiyle daha da azaldığını, öğlen 13.00’ten itibaren geçen altı saatte markete yalnızca 264 müşterinin geldiğini söyledi.
Cadde ve kaldırımları motokuryeden geçilmeyen kentte gözlerimiz kuryeleri aradı. Ancak yaklaşık 4 saatlik yolculuğumuzda gördüğümüz kurye sayısı 10’u bulmadı.
Ekonomik boyutu ne olacak?
Boykotun etkileri halen tartışılıyor. Merkez Bankası’nın verilerine göre kredi kartlarıyla son üç ayda sırasıyla günlük ortalama 49,47 milyar TL (şubat), 54,42 milyar TL (ocak) ve 43,82 milyar TL (aralık) harcama yapıldı.
Son 3 ayın günlük ortalama hacmi 49,23 milyar TL olurken bu rakam dolar bazında 1,38 milyar dolara denk geliyor. Bu da toplam harcamanın yaklaşık yüzde 70’ini oluşturuyor. Harcamaların kabaca yüzde 30’u nakit olarak yapılıyor.
Bankalar Arası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre de şubatta günlük ortalama kredi kartı harcaması 47,5 milyar TL.
İktisatçılar her iki veriye göre de Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) gibi zorunlu harcamalar da dikkate alındığında boykotun ekonomik hacminin minimum 100 milyon dolar olacağı tahmin ediyor.
Öte yandan İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un AA üzerinden paylaştığı BKM verilerine 2 Nisan’da kredi kartı harcamalarının tutarı 28 milyar TL oldu. Bu rakam Merkez Bankası’nın üç aylık ortalama verisiyle karşılaştırıldığında yüzde 43, BKM’nin şubat ayı ortalamasıyla karşılaştırıldığında yüzde 41 düşüşe işaret ediyor.
İstanbul’da boykot çağrısı nedeniyle mekanlar boş kaldı. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
Boykot çağrısına gözaltılar
Boykot çağrılarına ilişkin İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma da başlatılmıştı. Soruşturma kapsamında sosyal medya üzerinden boykot çağrısı yapan 16 kişi hakkında gözaltı kararı verildi. Bu kişilerden 11’u gözaltına alındı.
Ancak hukukçular boykotun meşru olduğunun altını çiziyor. Öyle ki bir protesto şekli olarak boykot, Anayasa’nın 26. maddesi uyarınca ifade özgürlüğü ve 34. maddesi uyarınca vatandaşlık hakkı olarak tanımlanıyor.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) bu konudaki bir davada verdiği emsal karar da bulunuyor. Ensar Vakfı’na ilişkin taciz skandalı sonrası hakkında yapılan boykot çağrısı nedeniyle Turkcell’in tazminat kazandığı ve istinaf tarafından onanarak kesinleşen tazminat davası AYM tarafından ifade özgürlüğü ihlali sayılmış ve söz konusu çağrının ifade özgürlüğü kapsamında olduğuna karar verilerek Turkcell tazminat ödemeye mahkum edilmişti.
Kaynak: DW
Bir yanıt bırakın